بصیرت ، چراغ راه دانش جویان ، از دیرباز تا کنون

    1. بصیرت در لغت به معنای دانایی، بینایی، بینایی دل، روشن بینی، هوشیاری و زیرکی و در اصطلاح داشتن آگاهی همه‌جانبه و ژرف‌ به امور؛ فریب ظواهر امر را نخوردن و مشاهده‌ی سرانجام کار پیش از اقدام به آن است. در تعریفی دیگر، بصیرت یعنی قوه قلبی یا نیرویی باطنی که به نور قدس روشن گردیده و از پرتو آن، صاحب بصیرت، حقایق و بواطن اشیاء را درمی یابد. بصیرت به معنای بَصَر (چشم) است برای نفس. پیشوایان دینی راه های کسب بصیرت را توبه، ذکر خدا (من ذکر ا... استبصر)، هم نشینی با علما (جاور العلماء تستبصر)، خردورزی (من فکّر ابصر العواقب) و زهد و ارتباط با خدا می دانند.

با توجه به این تعاریف، بصیرت سیاسی یعنی این که کسی از راه کسب علم و تزکیه ی نفس بتواند در جاده های پر  پیچ و خم سیاست، سره را از ناسره تشخیص داده و به موقع عمل کند. یعنی کسی که کنه یک عمل سیاسی را قبل از وقوع می بیند و برای همراهی یا مقابله با آن آماده است.

2. آن هایی که در بررسی و تحقیق در باب جنبش دانشجویی و به طور کلی سیر حرکت سیاسی دانشجویان در ایران، دستی بر آتش دارند، این حرکات را به 4 دوره (موج) تقسیم می کنند:

الف)موج چپ گرایی یا دوره ی حاکمیت اندیشه های مارکسیستی و سوسیالیستی که از سال 1322 آغاز می شود و تا قبل از انقلاب یعنی سال های 1355 و 1356 ادامه دارد.

ب)موج اسلام گرایی که از ابتدای انقلاب و با شکل گیری نظام جمهوری اسلامی آغاز و تا سال 1375 و پایان دوره دولت سازندگی ادامه دارد.

ج)موج لیبرالیستی که با شروع به کار دولت اصلاحات و غلبه تفکرات لیبرالیستی بر اندیشه های انقلابی-اسلامی در فضای عمومی و دانشگاهی کشور آغاز و تا سال 1383 ادامه یافت.

د)موج عدالت خواهی که از سال 1384 و احیای گفتمان انقلاب اسلامی آغاز شد و گفتمان خود را ذیل مفاهیم عدالت خواهی، ظلم ستیزی و مبارزه با فساد تبیین کرد.

این نوشتار به هیچ وجه قصد بررسی دقیق و موردی این دوره ها را ندارد ولی این مطلب را به واسطه ی اهمیت آن در تبیین جایگاه مفهوم بصیرت در تحلیلها و حرکتهای دانشجویی در ایران مطرح کرده است. به این معنا که بررسی دوره ی های مختلف حرکت های دانشجویی در ایران نشان می دهد که هر جا این مجموعه ها از بصیرت اسلامی برخوردار بوده اند، حرکتی در خور و شایسته را شروع کرده و جایی که شاهد افول آنها بوده ایم، جای خالی بصیرت اسلامی در این حرکات به خوبی احساس می شود.

3. در موج اول، وجود بصیرت در تفکرات دانشجوی مسلمان –در شرایطی که شاهد حاکمیت تفکرات چپ در فضای روشی فکری و دانشگاهی هستیم- ، حادثه ی 16 آذر 1332 را رقم می زند. حادثه ای که باید به آن و عوامل شکل دهنده و نتایج آن، به طور دقیق پرداخته شود. 16 آذر مجموعه ای از عوامل مختلف را شامل می شود که متأسفانه جریان غالب آن روز و جریانات متعصب ملی گرایی و لیبرالیستی داخل، آن را در حدّ یک حرکت صرف میهن پرستانه محدود کرده اند و این در حالی است که همه شاهدان عینی این ماجرا و محققین منصف تاریخ تحولات معاصر ایران اسلامی، عامل اصلی شکل گیری این رویداد تاریخی را وجود روحیه ی استکبار ستیزی در بین دانشجویان مسلمان می دانند.

4. این روحیه در موج دوم و با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ملت ایران، خود را در واقعه ی 13 آبان و تسخیر لانه جاسوسی، باز تعریف کرد. این بار نیز دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، با بصیرت کامل، تحلیل درستی از شرایط جهانی، منطقه ای و داخلی ایران ارائه کرده بودند. حمایت ایالات متحده از شاه مخلوع به بهانه ی معالجه بیماری، تحرکات این کشور به منظور ترغیب کشورهای حاشیه خلیج فارس برای تضعیف روحیه ی ملی و اسلامی مردم و نظام جمهوری اسلامی و همکاری های پشت پرده دولت موقت که خود را در دیدار نخست وزیر وقت با برژینسکی در الجزایر آشکار کرده بود، این دانشجویان را بر آن داشت تا ریشه ی حضور دولت امریکا در ایران را برای همیشه بخشکانند. بر این مبنا، انقلاب دوم رخ داد. بصیرت دانشجویی این جوانان، آن جا ظهور علنی پیدا کرد که با وجود تمامی فشارهایی که از سوی گروه های مختلف داخلی و خارجی در فضای تبلیغاتی و رسانه ای حاکم شده بود، توانست با خونسردی کامل و تکیه بر اوامر حضرت امام که به شدت از این حرکت دانشجویی حمایت می کرد، مدیریت در صحنه ی این حادثه ی بزرگ را در دست گرفته و به نتیجه برساند. در همین دوره، حضور دانشجویان بصیر اسلامی در صحنه های مختلف دفاع مقدس، بار دیگر امام و امت را به آینده ای روشن امیدوار می کرد. امیدی که با پایان جنگ و اتفاقات متعدد پس از آن، متزلزل شد.

5. با روی کار آمدن دولت سازندگی و اتخاذ بعضی از سیاستهای اشتباه اقتصادی و سیاسی در حوزه های داخلی و خارجی و حاکمیت تفکر غربی بر فضای مدیریتی کشور که تحت تأثیر سیاستهای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و نیز بازگشت دانشجویان اعزامی به خارج از کشور قرار داشت، گفتمان حاکم بر بدنه دولت دست خوش تغییر شد. مفاهیم مستضعف، شیطان بزرگ و استکبار جهانی و تعهد اسلامی، جای خود را به قشر آسیب پذیر، دول قدرتمند و تکنوکراتیسم داد و سیاست های تنش زدایی و هم زیستی مسالمت آمیز، جایگزین صدور انقلاب و مبارزه با استکبار حهانی شد.

6. نگاه اجمالی به موج سوم جنبش دانشجویی در ایران، اهمیت و نقش بصیرت را روشن تر می سازد. با پیروزی اصلاح طلبان در 2 خرداد 1376 و ادامه ی سیاستهای لیبرالیستی دولت سازندگی در حوزه های سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی، عملاً حنبشهای دانشجویی تبدیل به یک پیاده نظام برای احزاب سیاسی شدند. ادبیات حاکم بر فضای رسانه ای دولت، کاملاً تغییر کرد. اصلاح طلبان در مطبوعات زنجیره ای به ترویج مبانی نظری لیبرالیسم مشغول شدند. ترجمه ی نعل به نعل اندیشه های افرادی مانند گادامر، پوپر، آلتوسر، گرامشی، هابرماس و ... که از گلوی امثال آغاجری، سروش و حجاریان فریاد می شد، جنبشهای دانشجویی و به طور کلی منابع درسی و تحقیقی دانشگاه ها را تحت تأثیر قرار داد. در این میان، سیاست های فرهنگی دولت نیز بی تأثیر نبود. مقام معظم رهبری در سخنرانی های خود مرتباً خطر تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی را گوشزد و دانشجویان را به هوشیاری دعوت می کردند. اما متأسفانه حرکتهای افراطی مجموعه هایی مانند دفتر تحکیم وحدت و انجمن اسلامی دانشجویان در دانشگاه ها که توسط فضای رسانه ای-مطبوعاتی احزاب اصلاح طلب و حمایت های مالی و رسانه ای ایالات متحده در بیرون پشتیبانی می شد، نتیجه داد و در اولین حرکت ، واقعه کوی دانشگاه و حاشیه های اطراف آن، کشور را با مشکل مواجه کرد.

برگزاری همایش ها و نشست های مختلف سیاسی و فرهنگی با موضوعاتی مانند پلورالیسم دینی، جامعه مدنی، عقلانیت انتقادی، جامعه باز، آزادی های مدنی و مفاهیمی نظیر این ها، راه را برای انحراف هرچه بیشتر جنبش دانشجویی فراهم می کرد. به عنوان مثال، در این میان دفتر تحکیم وحدت که زمانی به فرموده حضرت امام تشکیل شده بود، دچار آفت بی بصیرتی و تکیه بر هواهای نفسانی شده، دست به تقابل با آموزه های اسلامی می زد. تا جایی که اعضای این دفتر پس از انحلال، به صورت اپوزوسیون داخلی، دست به اقداماتی علیه موجودیت نظام زدند. (این افراد با مجموعه ای که هم اکنون با نام دفتر تحکیم وحدت در حال فعالیت است، تفاوت عمده دارند). این دفتر که زمانی خود طلایه دار تسخیر لانه جاسوسی بود، تحت تأثیر فضای حاکم بر جامعه، اکنون رابطه با امریکا را توصیه می کرد. شاید بهترین تحلیل از عملکرد دفتر تحکیم وحدت – به عنوان فعال ترین مجموعه دانشجویی در موج سوم- از زبان امام صادق (ع) بیان شده است : العامل علی غیر بصیرة ، کالسائر علی غیر الطریق ، لا تزیده سرعة السیر الا بعداً ( الحیای، حکیمی، ج1،ب1)

7. با پیروزی گروه های موسوم به اصولگرایان در مجلس هفتم، نارضایتی های ایجاد شده از سیاست های دولت نزد مردم و روشنگری های فراوان مقام معظم رهبری در طول دوره ی اصلاحات در خصوص مطالبات نظام از رئیس جمهور و دولت اسلامی، موج جدیدی در میان مردم و به شکل مشخص، جنبش های دانشجویی شکل گرفت که بعدها به نام عدالت خواهی معروف شد. این روند با روی کار آمدن دکتر احمدی نژاد و تیم کاری وی تشدید شد. تأکیدات این دولت بر امر خدمت رسانی، عدالت خواهی و مهر ورزی و مفاهیمی نظیر این، بار دیگر ادبیات انقلاب اسلامی را در بین مردم، رسانه ها و فضاهای سیاسی رایج کرد. روحیه ی استکبار ستیزی این دولت و اهمیت این روحیه در پیشبرد روند پرونده ی هسته ای جمهوری اسلامی، سیاست خارجی ایران را در حالت تهاجمی قرار داد. در این دوره نقش جنبش دانشجویی در مسائلی مانند جنگ 33 روزه لبنان و 22 روزه غزه، پیگیری های مربوط به مسئله ی مبارزه با فساد و نیز حمایت این جنبش ها از روند پرونده هسته ای، به خوبی نمایان است. هرچند که در این میان بعضی از مجموعه های دانشجویی نیز کمامان در حال و هوای موج سوم بودند. انتخابات 22 خرداد 1388 که در آغاز دهه چهارم انقلاب اسلامی برگزار می شد، فرصتی مناسب را برای بدخواهان داخلی و خارجی اسلام و انقلاب فراهم کرد. حوادث پس از انتخابات که به فرموده مقام معظم رهبری کام ملت ایران را تلخ کرد، عزم مخالفین انقلاب را در حرکت به سمت براندازی جزم ساخت. در این میان همراهی بعضی از عناصر داخلی که خواسته یا ناخواسته آب بر آسیاب دشمن می ریختند، تلنگری است تا خواص و البته دانشجویان، بتوانند میزان بصیرت خود را با توجه به الگوی ولی فقیه بسنجند. تأکید مکرر ایشان بر امر بصیرت، نشان از قصور خواص در این باره دارد. تجربه ی روز قدس، روزهای آغازین دانشگاه ها و نیز راهپیمایی روز 13 آبان که تجلی مبارزه با استکبار جهانی است، این نکته را مشخص کرد که جریان آمریکایی داخل کشور و اربابان خارجی وی، خواهان بصیرت دانشجوی اسلامی نیستند. مبارزه با آمریکا به عنوان یک اصل دینی فراموش ناپذیر باید از سوی دانشجویان پیگیری شود. امریکا نه تنها خود یک مصداق بلکه به عنوان یک مفهوم، مورد شناخت قرار می گیرد. جنش دانشجویی به عنوان یک مجموعه ی فعال فکری-سیاسیِ جدای از مبارزه با آفت دولتی شدن (همان که در موج سوم دیده شد) و مورد سوء استفاده احزاب سیاسی قرار گرفتن، باید با هوشیاری تمام، عملکرد مسئولین، احزاب، گروه های مختلف سیاسی (با جهت گیری های متفاوت) را رصد کرده و نسبت به هرگونه سستی در حمایت از فرمایشات رهبر انقلاب عکس العمل مناسب را نشان دهد.

8. امروز روز مبارزه با دشمن بیدار است. امروز، روز حرکت به سمت ایجاد امت واحده ی اسلامی است . همان که امام روح ا... گفت: «جنگ ما جنگ عقبده است، مرز و جغرافیا نمی شناسد» . مرگ بر آمریکا ؛ نه یک کلمه کم ، نه یک کلمه زیاد.

پایان

پی نوشت:

یک. گزارش اجلاس دوم مجمع وبلاگ نویسان ارزشی استان گیلان را در این جا بخوانید:

http://www.majmaguilan.parsiblog.com/1822969.htm

البته گزارش ناقصه. دبیر مجمع جواد نوروزی شده.

اسامی شورای مرکزی مجمع (احتمالا به ترتیب):

1.محسن فرحی

2.مقداد داداشی

3.سبحان نعمت پور

4.جواد نوروزی

5. مهدی حقیقت خواه

بازرس:

سجاد ستوده